Vittorio De Sica ve L'oro di Napoli (1954)

Favori İtalyan yönetmenlerimden De Sica'nın filmleri gerçekten çok özel. İzlediğim tüm filmleri çok iyiydi ama iki filminin yeri ayrı; "Ladri di biciclette" (1948) ve "Umberto D." (1952) İtalyan yeni gerçekçilik akımının başyapıtı bu iki film, duygu sömürmeden yürek dağlamanın muhteşem örneklerini veriyorlar.

De Sica - Sophia Loren buluşmasını daha önce "İeri, Oggi, Domani" (1963) ve "La Ciociara" (1960)'da izlemiştim, ama ikili daha önceleri de bir araya gelmiş. De Sica'nın 6 kısa hikayede muhteşem bir şekilde tasvirlediği Napoli şehrinde alımlı bir pizzacı rolünde Sophia Loren ve önünden geçtiği herkesi ve ekran başındakileri tek kelimeyle büyülüyor. Diğer hikayeler de cenazesiyle, düğünüyle, aşkıyla, hüzünüyle Napoli'nin temsil ettiği değerlere vurgu yapıyor. İzleyince ilk uçağa atlayıp Napoli'ye gidesi geliyor insanın.

Luchino Visconti ve Senso (1954)

Visconti'den söz etmişken, daha önce izlememiş olduğum bir filmini daha izledim. "Senso" 19. yüzyılda Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun işgali altındaki Venedik'te, İtalyan bağımsızlık mücadelesi arka planında bir yasak aşk hikayesini anlatıyor. Film etkileyici bir opera (Il Travatore) sahnesiyle açılıyor, işlenen aşk hikayesi de aynen operalarda olduğu üzere abartılı bir üslupla işleniyor. Operada hikayeden çok müzik ön planda olduğundan ve abartılı hikaye aryalardaki duygu yelpazesini desteklediğinden bu durum rahatsızlık vermez iken, filmde bu aşırı melodramatik yapı eserin gerçekçiliğine darbe vuruyor. Güzelliği ile büyüleyen Alida Valli'nin oyunculuğu da bu abartılı yapıda yer yer oldukça sırıtabiliyor. İşlenen aşk hikayesinin İtalya'nın 19.yüzyıldaki tarihinin bir mecazi temsili olduğu (özellikle de burjuvazinin bağımsızlık mücadelesine karşı duruşu) aşikar, filmin yönetsel ve görsel başarısına (Venedik'i bir de Visconti'nin merceğinden izleyin) diyecek yok, ama bahsettiğim sebeplerle bence olmamış.

Luchino Visconti ve Bellissima (1952)

Visconti hep hayranlığımı dilegetirdiğim "Il Gattopardo" (1963) ile favori yönetmenlerim arasına girmiştir. Alain Delon'lu "Rocco e i suoi fratelli" da hafızamda yer etmiş çok sağlam bir filmidir. 1943 yapımı Ossessione is 80'li yıllarda Hollywood tarafından yeniden çekime maruz kalmış (The Postman Always Rings Twice) ve Jessica Lange & Jack Nicholson'lı meşhur sevişme sahnesiyle skandala imza atmıştı.
Bellissima'nın başrolündeki Anna Magnani'yi ilk kez Pasolini'nin "Mamma Roma"'sında izlemiş ve çarpılmıştım, Dünya'daki en iyi kadın oyunculardan biridir, tam bir karakter oyuncusudur. Bu filmde de küçük yaştaki kızını ünlü bir yönetmenin filminde oynatarak içinde yaşadığı yoksulluktan kurtulmanın hayallerini kuran bir anneyi canlandırıyor. İnsan öğüten sinema endüstrisine dair esaslı uyarılarını 50'li yıllarda vermiş Visconti.

Federico Fellini ve 8½ (1963)

Bazı filmleri izlemenin yaşı olduğu kesin. "La Grande Bellezza"'yı izlerken mutlaka tekrar izlemem gerek diye düşündüğüm Fellini'nin sekiz buçuğunu (o güne kadar çektiği film sayısı), erken yirmili yaşlarda izlediğimde pek etkinlenmemiştim. Hayatın ilkbaharındaki o yaşlar beraberinde sayısız yanılsamalar taşıdığından olsa gerek, Mastroanni'nin canlandırdığı yönetmenin ruh halini, hayata dair bezginliğini anlamak pek mümkün değildi. İlerleyen yaşlarla yanılsama balonları birer birer patlayıp, hayata daha çıplak gözlerle bakmaya başlayınca izlemek gerek bu filmi. Yine erken yirmili yaşlarda izlediğim Fellini'nin "La Dolce Vita"'sından aklımda kalan en canlı anın Anita Ekberg'li sahne olması deli akan kanın bir sonucu, mutlaka o başyapıtı da tekrar izlemem gerek. Favori film kahramanlarım Jep Gambardella (La Grande Bellezza)  ve Prince Don Fabrizio Salina (Il Gattopardo)'ya Guido Anselmi eklenmiş oıldu.

Paolo Sorrentino ve La Grande Bellezza (2013)

Cannes 2013 yarışma filmlerinde not düşemediğim çok başarılı eserler var ama bir tanesini es geçmem mümkün değil, zira çok çok etkilendim. Benim için tüm zamanların en iyi filmlerinden biri. İzlerken İtalyan sinemasının pek çok yapıtını düşündüm, başta gözden kaçması mümkün olmayan Fellini'nin "La Dolce Vita" referansları, Visconti'nin muhteşem "Il Gattopardo"'su, Antonioni'nin "La Notte"'si, biraz kıyısından Pasolini'nin "Mamma Roma"'sı, ve daha niceleri. Bu hatırlatmaların hiçbirisi bir taklit veya özenme değil, birer saygı duruşu, "La Grande Bellezza" kendi başına bir başyapıt. Her karesi üzerine saatlerce konuşma ihtiyacı hissettim, görüntüler, müzikler, oyuncu seçimleri, oyunculuklar hepsi kusursuz, kurgu ve içerik ise tam doksandan vuruyor. Mutlaka tekrar izleyeceğim, alt yazı okurken çok detay kaçırılıyor, filmde en ufak bir kare veya virgül fuzuli değil, hepsi anlamlarla yüklü. Kelime dağarcığım hep olduğu üzere hissettiklerimi aktarmakta son derece yetersiz, burada kesiyorum. Önümüzdeki haftalarda İtalyan klasiklerini izliyor olacağım, yine bir aylarca yazmama durumu hasıl olmaz ise not düşmeye gayret edeceğim.

2013 Cannes Yarışma Filmleri

Günce kesintiye uğramadan önce 2013 yılı Cannes Film Festivali yarışma filmlerini sıralamaya girişmişim, yarım kalmış, araya da pek çok film girdi, sadece listeleyip notlama kolaycılığına kaçacağım;

La Grande Bellezza          Paolo Sorrentino 10
La Vie d'Adèle                 Abdellatif Kechiche 10
La Vénus à la fourrure     Roman Polanski 10
Only Lovers Left Alive     Jim Jarmusch 9

Inside Llewyn Davis         Joel and Ethan Coen 8

Nebraska                         Alexander Payne 8

Borgman                         Alex van Warmerdam 8
Le Passé                          Asghar Farhadi 8
Like Father, Like Son      Hirokazu Koreeda 7

Jeune & Jolie                   François Ozon 7

Behind the Candelabra    Steven Soderbergh 7
Heli                                 Amat Escalante 6

Michael Kohlhaas            Arnaud des Pallières 5

The Immigrant                James Gray 4

Mehliana, featuring Brad Mehldau & Mark Guiliana

Özellikle solo piyano albümlerini çok sevdiğim Mehldau'nun ismini nerede görsem gidip izlemeye gayret ediyorum. Bu sefer yapılacak müziğin elektronik olması da beni durduramadı, kendime ön yargılı olma, elektronik müziği sevmiyorum diye uzak durma diye telkinlerde bulunarak salon olarak hiç hazzetmediğim Sütlüce kongre merkezinin yolunu tuttum. Ama maalesef bu müzik bana fazla mekanik geliyor, iç tellerimde pek bir kıpraşma olmuyor. İyi ve özgün bir müzik icra ettikleri kesin ama benim durum bile bile lades.

 

Mozdzer Danielsson Fresco Trio - Tomasz Stanko Quartet

Evvelki sene İstanbul Caz Festivali'nin en güzel konserlerinden birine imza atan Danielsson ile albümlerini çok severek dinlediğim Tomasz Stanko'nun isimlerini bu seneki programda bir arada görünce hiç incelemeden konser biletlerini edindim. Meğer birlikte değil, arka arkaya çıkıyorlarmış sahneye. Seyirci için oldukça yorucu olan bu uygulamaya hiç anlam veremedim, sıra Stanko'ya gelince salon neredeyse tamamen boşaldı, ben de bu duruma hem üzüldüm hem de utandım.
İlk bölümde çalan Leszek Możdżer (piyano), Lars Danielsson (kontrbas, çello)'u evvelki yılki konserde dinlemiştik, onlara bu sefer Zohar Fresco (perküsyon) ve onun besteleri katıldı. İsrailli vurmalı çalgılar ustası Fresco'nun oryantalist tınıları konseri hafızamdaki Danielsson konserinden farklılaştırdı. Tabii Arkeoloji Müzesi'nin bahçesindeki atmosferle Cemal Reşit Rey'in atmosferi de birbirini tutmuyor, bir kez daha net bir şekilde tespit ettim ki caz mümkünse açık havada dinlenmeli.

İkinci bölümde salonun boşalmış olmasından duyduğum aşırı mahcubiyet sebebiyle Stanko'nun konserinden de layıkıyla keyif alamadım. Biraz tutuk ve salondan kopuk (neden acaba) başladığını hissettiğim Stanko sonradan açılıp albümlerinden alışık olduğum sesleri kulaklarımıza çaldı.

Tiyatro Öteki Hayatlar ve Ücret Artışı Talebinde Bulunmak İçin Servis Şefine Yanaşma Sanatı

İstanbul Tiyatro Festivali'nde izlediğimiz ikinci oyun bizi mest etti. Georges Perec'in kitabından genç bir ekipce muhteşem uyarlanmış oyun özgündü ve oyunculuklar çok iyiydi. Absürt komedi tarzındaki oyunun ismi konusunu da özetliyor, ve esasında üslup absürt olsa da anlatılanlar gayet gerçekçi. Yönetmen Ziya Demirel, oyuncular Çağdaş Ekin Şişman, Emirhan Altunkaya, İlyas Özçakır ve Nezaket Erden.
Festival "Yeni Dalga" başlığı altında genç ekiplere yer veriyor, bundan sonra bu başlıktaki oyunları daha detaylı incelemeye karar verdim. Bu oyun vesilesiyle yeni bir tiyatro salonuyla da tanışmış olduk; ikinci kat karaköy. Karaköy'ün eciş bücüş sıkışık evlerinin arasında bir ikinci kat, minyatür bir salon.

Heiner Müller ve Hamlet Makinesi

Geçen mayıs ayında 19. İstanbul Tiyatro Festivali'nde izlediğimiz ilk oyun olan Hamlet Makinesi'nin bizi şaşırtacak bir çağdaş yorum olmasını ümit ettik, ama hayal kırıklığı oldu. Sorunun, biraz Hamlet malzemesine farklı mecralarda fazlasıyla  maruz kalmış olmamızdan, fazlaca da uyulamadan kaynaklandığını düşünüyorum. Pek sevdiğimiz Üsküdar Tekel Sahnesi'nde izlediğimiz oyun yeni bir şeyler söyleyemedi.

Al Di Meola

Günceye son 5 aydır dokunmadığımdan geçmişte kalan etkinlikleri not düşeceğim. Mayıs ayında CRR sezonunda izlediğimiz son konser Al Di Meola oldu. Gençliğimde internet yokken albüm alır, haftalarca aylarca dinlerdik. Al Di Meola, John Mclaughlin ve Paco De Lucia'nın konser albümleri "Friday Night in San Francisco" da böyle bir albümdü benim için. Sene başında Paco De Lucia vefat edince onun anısına Al Di Meola'yı dinlemek farz oldu, zaten Di Meola da konserde De Lucia'ya bir parça ithaf etti. Keyifli ama parlak anları biraz eksik bir konser oldu. Di Meola biraz fazla konuştu, genelde bunun aksinden yakınırım, ama mesela facebook'ta denk geldiği bir darbukacı genç Türk kızını bulup konsere çıkarması hikayesini yineleyerek anlatırken seyirciden büyük bir tebrik bekler hali vardı, evet sevgili Di Meola Dünya küçüldü, artık bunlar olağan durumlar.

Konser kadrosu;
Gitar: Al Di Meola, Peo Alfonsi
Akordeon: Fausto Beccalossi
Davul, perküsyon: Peter Kaszas

Efsanevi albüm;