Don Pasquale – İdobale

Süreyya Operası’nda bir leziz Recep Ayyılmaz rejisi için daha çocuklarla birlikte locada yerlerimizi aldık. Yaşını almış Don Pasquale evlenmek için genç bir kadın aramaktadır. Yakın arkadaşı ve doktoru Ernesto, kız kardeşini önerdiğinde çok mutlu olur, ama bu esasında kendisine kurulan bir tuzaktır. Doktorun kız kardeşi, kendi yeğeninin sevgilisidir, soylu bir aileden olmadığı için evliliklerine karşı çıkmakta ve yeğenini mirastan mahrum bırakmakla tehdit etmektedir.  

Donizetti’nin müzikleri, çok başarılı solistlerin yorumuyla çok keyifli bir eser oldu. Özellikle başroldeki bass Ali İhsan Onat müthişti. Operada bass pek fazla başrolde olmuyor, olduğu zaman da eğer bass yeterli değilse dinlemek çok zorlaşıyor, neyseki  Don Pasquale’e hayat verirken, notaların da hakkını ziyadesiyle verdi. İyi olan sadece bass değildi, özellikle tenor Alper Göçeri'nin sesini de Malatesta rolünde çok beğendim. Diğer solistler, orkstra ve koro da çok başarılıydı. Pırıl pırıl tınılarıyla kulaklarımızın pasını attılar. 

Genelde Süreyya Operası’na Cumartesi 16:00 seansına bilet alıyoruz ama bu sefer Cuma akşamına bilet ayarlayabilmiştim. Cem zaten çok beğendi ama normalde akşamları saat 21:00 gibi pili biten Dalya’nın dahi ilgiyle eseri sonuna kadar izlemesi beni çok mutlu etti.

Orkestra Şefi : Zdravko Lazarov
Reji : Recep ayyılmaz
Koreograf : Nil Berkan
Koro Şefi : Paolo Villa

Don Pasquale : Ali İhsan Onat
Ernesto : Ufuk Toker
Norina : Özgecan Gençer
Dr. Malatesta : Alper Göçeri
Noter : Utku Bayburt

Hayalî’nin Hayali – Nilüfer Belediyesi Kent Tiyatrosu

Şehir tiyatrolarının programında konuk oyun olarak gördüğüm Yangınlar’a, daha önce İstanbul Tiyatro Festivali’nde sahnelenmiş olması ve yönetmeninin de Murat Daltaban olması itibariyle hemen bilet edindim. Oyuna bir iki gün kala, oyuncu rahatsızlığı sebebiyle iptal edildiği, yerine Nilüfer Belediyesi Kent Tiyatrosu'nun diğer bir oyununun sergileneceği bilgisi geldi. Böylece hızlı davranıp biletleri hemen “Hayali’nin Hayali” olarak 1. sıradan değiştirdim. Oyunun kurgusu ve konusu çok iyiydi. Bir gölge oyunu ustasının, Karagöz Hacivat gibi birbiriyle uğraşan, ama birbiri olmadan da yapamayan, iki topluluğun, yani Türkler ve Yunanlar'ın çekişmelerini bir kukla oyununda anlatmasını izliyoruz. Sahnedeki müzisyenlerin canlı müzikleriyle başlayan oyun, kukla ustasının karakterleri tanıtmasıyla ilerliyor. Bu iki topluluk mübadele yıllarında yurtlarından sürülüyorlar, ancak gidecekleri yere varamadan, düştükleri ıssız bir adayı paylaşmak durumunda kalıyorlar. Birbirine pek çok açıdan benzeyen bu iki topluluk, adayı nasıl paylaşacaklarından başlayıp, karşılıklı kemikleşmiş ön yargılarının etkisinde didişiyorlar.

Oyun eğlenceli başladı, ancak bir süre sonra ortaya çıktığını hissettiğim bir tempo sorunu, oyunun 3 saate yakın süresiyle birleşince beni kaybetti. Buna bir önceki gece canımın çok sıkkın olmasının uykumu kaçırmış ve sabaha karşı sadece 2 saat uyuyabilmiş olmamın da çok etkisi var, belki de oyuna haksızlık ediyorumdur. Oyun bir hayli uzun olunca, özellikle ikinci yarıda kafam sürekli önüme düştü. Bir de salonun aşırı soğuk olması eklenince, oldukça acı çektiğimi not düşmeliyim. Oyuncular çok iyiydi, dekor ve kostümler başarılıydı, ama oyun hakkında sağlıklı bir yargıya varamayacak kadar yorgundum. Ertelenen Yangınlar oyunu için ise yeni tarihler belirlendi, hatta o tarih, ben bu notu düşene kadar da geldi, dün gece uykuma dikkat ettim, oyundan önce de kahveyi ihmal etmeyeceğim, ve bu akşam oyunun keyfini çıkarmaya gayret edeceğim.

Yazan : Burçak Çöllü

Yöneten : Yiğit Sertdemir

Oyuncular : Adem Mülazim, Ayşe Gülerman, Barış Ayas, Batuhan Pamukçu, Gökhan Kum, İbrahim Ersoylu, Melisa İclâl Yamanarda, Mert Tiryaki, Mesut Özsoy, Oğulcan Arman Uslu, Oğuzhan Ayaz, Pınar Hande Ağaoğlu, Zeynep Çelik Küreş

Hayal-i Temsil - Şehir Tiyatroları

Afife Jale'nin sahneye çıkan ilk müslüman Osmanlı kadını olduğunu biliyordum ama o büyük cesaretin başına ne işler açtığını ve hayatını mahvettiğini bilmiyordum. Bedia Muavvit ise ünlü bir tiyatro oyuncusuyla evlenmek suretiyle onunla birlikte sahneye çıktığından, durum büyük bir namus tartışması yaratmıyor, dolayısıyla Afife Jale'nin açtığı yoldan ilermeyi ve çok uzun yıllar şehir tiyatrolarına büyük bir emek vermeyi başarabiliyor. Sahnede hiç bir arada olamamış bu iki cesur kadının hayatlarını "hayali" bir temsil üzerinden izliyoruz. 3 müthiş oyuncuyla çok iyi kurgulanmış bir oyun, çok keyif alarak, yer yer gözlerimiz dolarak izledik. Çocuklar da çok beğendiler, özellikle de sahne kurgusunu, katlanır açılır masal kitapları gibi sahnedeki dekoru çok yaratıcı bir şekilde hızla değiştirebiliyorlardı.

Yazan:               Ahmet Sami Özbudak

Yöneten:           Yiğit Sertdemir

Oyuncular:        Hümay Güldağ, Şebnem Köstem, Yiğit Sertdemir

Ay, Carmela! - Şehir Tiyatroları

Şubat tatilinde izlediğimiz oyunlardan sonuncusu, İspanya'daki iç savaş döneminde faşistlerin esir aldıkları bir sanatçı çifti ele alıyor. Franco için sahneye çıkıp onu ve askerlerini eğlendirmek zorunda kalan çiftten erkek olanı hayatta kalmak için boyun eğmeyi tercih ederken, kadın baş kaldırmak istiyor, bu durum da çiftin ilişkilerini zor bir sınavdan geçiriyor. Başrolde Ada Alize Ertem onurlu ve cesur kadın sanatçıyı müthiş bir karizmayla canlandırırken, Çağatay Palabıyık iyi bir performans sergilemekle birlikte fiziki olarak bence role tam uyamamıştı, partnerinin fazlasıyla gölgesinde kaldı, bu da oyunun etkisini bir hayli azalttı. Çocuklara İspanya iç savaşını ve faşizmi özetlemeye çalıştım ama zaten oyunun arka planını anlasalar da, bir çiftin sınavdan geçen ilişkileri henüz ilgi alanlarına girmiyordu.

Yazan   :             Jose Sanchis Sinisterra

Çeviren :            Yalçın Baykul

Yöneten:            Naşit Özcan

Oyuncular:        Ada Alize Ertem, Çağatay Palabıyık

Şahane Züğürtler - Şehir Tiyatroları

Okulların ara tatilinde izlediğimiz opera ve tiyatro eserlerine Şahane Züğürtler ile devam ettik. İlk haftayı hastalık sebebiyle pas geçen Cem de, ikinci hafta Muhsin Ertuğrul Sahne'sinde aramıza katıldı. Jacques Deval‘in yazdığı oyun, Rus Çarı’nın Bolşevik devrimiyle devrilmesinden sonra, onun servetini devrimcilerden korumak için Avrupa’ya getiren, bir general ve eşi kontesi anlatıyor. Çok onurlu olan bu çift, paranın bir kuruşuna dahi dokunmamakta kararlı olduklarından, fakirlikle boğuşuyorlar ve tamamen parasız kaldıkları noktada, geçinebilmek için sonradan görme burjuva bir ailenin yanında hizmetçiliğe başlıyorlar. Pek kibirli bu aile, evlerinde verdikleri bir yemekte Avrupa’lı soyluları ağırladıklarında, hizmetçi olarak çalıştırdıkları kişilerin gerçek kimlikleriyle ilgili bilgi sahibi olmaya başlıyorlar ve (traji)komik durumlar birbirini izliyor. Usta Haldun Dormen’in yönetmenliğinde, çok deneyimli ve değerli tiyatrocularımız (Özellikle Müge Akyamaç müthişti) hakkını vererek sergiliyorlar eseri. Çocuklar tahmin ettiğim kadar gülüp eğlenmediler, oyunun yüzleşme kısmı komik olmakla beraber, 2,5 saate yakın süren eserde çoğu bölümde nostalji/melodram ağır bastı. Ben oyundan çok keyif aldım, çocuklar ise sıkılmadan izlemekle beraber, bayılmadılar.

Yazan : Jacques Deval

Yöneten : Haldun Dormen

Çeviren : Asude Zeybekoğlu

Oyuncular : Müge Akyamaç , Can Başak, Arda Alpkıray, Barış Çağatay Çakıroğlu, Besim Demirkıran, Caner Bilginer, Ceylan Çete, Çağrı Hün, Damla Cangül Yiğit, Engin Akpınar , Onur Şirin, Özgün Akaçça, Süeda Çil

Son - Şehir Tiyatroları

Şehir tiyatrolarında, özellikle de Haldun Taner Sahnesi’ne bilet bulmak o kadar güç ki, bu oyuna kalan son 4 bileti gördüğümde hiçbir inceleme yapmadan direk aldım. Ancak biletleri aldıktan sonra oyunla ilgili yorumlara bakabildim. Ağırlıklı olumsuz yorumlar, ve ağır bir distopya olduğuna dair özetler görünce de biraz endişelendim, çocuklara ağır gelebilirdi. Cem, sömester tatilinin ilk haftasını hasta geçirdikten sonra, ateşi düşmüş olmasına rağmen, halsizdi, gelmek istemedi, biz de Dalya’yla gittik. Ona önce distopyanın ne olduğunu anlattım. Oyunun yazarı Özgür Kaymak, favori kitaplarım arasında olan Orwell’in 1984’ü ve Radburry’nin Fahrenheit 451’inin yoğun etkisi altında kalmış diye tahmin ediyorum, zira oyunda her iki kitaptan da bloklar halinde ögeler vardı. Toplumu yöneten ve gözetleyen bir yönetim, her türlü basılı bilgiyi yok etmek ve yasaklamak suretiyle, tarihi ve gerçekleri kendi arzu ettiği şekilde yeniden yazmayı amaçlıyor. Buna karşı mücadele veren, “farkında” olan asiler ise yer altındaki imha depolarında bulabildikleri her türlü bilgiyi, imha edilmeden önce kayıt altına almak için mücadele veriyorlar. Kitapların ötesinde film ve dizilerle de işlenmiş bir konu olduğu için, iyi oyunculuklar ve başarılı bir sahnelemeye rağmen oyun beni pek etkilemedi, ama distopya Dünya’sına ilk adımını atan Dalya beni çok şaşırtarak oyunu çok beğendiğini söyledi. Bir kaç yıl daha geçsin, 1984 ve Fahrenheit 451’i baş ucunda buluverecek.

Yazan : Özgür Kaymak

Yöneten : Özgür Kaymak

Dramaturg : Sinem Özlek

Müzik : Akın Sevgör

Sahne Tasarımı : Rıfkı Demirelli

Kostüm Tasarımı : Duygu Türkekul

Işık Tasarımı : Mustafa Türkoğlu

Efekt Tasarım : Harun Özdamar

Video Tasarım : Emre Turgaylı

Oyuncular  : Ahhan Şener, Aslı Menaz, Aslı Şahin, Ayşem Yağmur Ulusoy, Can Alibeyoğlu, Emre Çağrı Akbaba, Ercan Demirhan, Neslihan Ayşe Öztürk, Onur Demircan, Özgür Atkın, Tarık Köksal, Volkan Öztürk, Zeki Yıldırım

Faust - İdobale

Süreyya Operası’nda Recep Ayyılmaz’ın müthiş rejileriyle pek çok opera eserinin modern sahnelenmesini izleme imkanım oldu, bazılarını da bu günceye not düştüğümü hatırlıyorum. Yine müthiş bir yorumu gözlerimize, kulaklarımıza çekme fırsatımız oldu. Programda Faust’u gördüğümde hemen klavyeye sarıldım, zira opera hastası Cem’in çok sevdiği bir eser. Karne gününün ertesi günü müthiş bir karne hediyesi olacaktı. Ama karne gününe bir gün kala yüksek ateşi çıktı. Yıllardır hastalanmayan oğlumu muhtemelen bir virüs ele geçirmişti. Cumartesi kendini iyi hissetmediği halde, benim zorumla operaya geldi. 3,5 saat sürecek eserin ilk perdesini öksürük krizleriyle geçirdikten sonra, Nina’yla eve döndüler. Hem onu zorladığım hem de ilk perdeye bayılan Nina’yı da onunla birlikte eve gönderdiğim için kendime çok kızdım. Tesellim, ilk perdeyi çok beğenmiş olan rock’çı Dalya’nın 3,5 saatin tamamını izlemek istemesiydi. Baba kız büyük keyifle eserin sonunu getirdik. Dekor, ışık, sahneleme, orkestra, solistler, hepsi çok iyiydi. Bir ayağı çukurda Faust’un gençliğini geri almak için şeytanla yaptığı anlaşmayı Charles Gounod’un muhteşem müzikleriyle, izledik, dinledik.

Orkestra Şefi : Zdravko Lazarov

Sahneye Koyan : Recep Ayyılmaz

Dekor : Efter Tunç

Kostüm : Şerife Gizem Betil

Işık : Yakup Çartık

Koreografi : Beyhan A. Murphy

Koro Şefi : Aydın Karlıbel

Le Docteur Faust : Erdem Erdoğan

Méphistophélès : Zafer Erdaş

Valentin : Alper Göçeri

Wagner: Utku Bayburt

Marguerite : Gülbin K. Günay

Siebel: Emıne Özge Kalelioğlu

Marthe : Neslişah Pekin

12. Gece - Şehir Tiyatroları

Çocukları sahne üstünde Shakespeare eseri ile tanıştırmak üzere Muhsin Ertuğrul Sahnesi’nin yolunu tuttuk. Yolda eserin karmaşık hikayesinden bahsetmek istediğimde, Cem konuyu bildiğini söyledi. 2-3 sene önce ingilizce dersinde animasyon versiyonunu izlemişler. Konuyu hatırlamasının ötesinde karakterleri de isimleriyle hatırlıyordu. Fırtınada batan bir gemiden kurtulan ikiz kardeşlerden kız olanı, kardeşinin de hayatta olduğundan habersiz yeni bir hayata atılıyor. Çalışabilmek için erkek kılığına girmesi, emrine girdiği (ve aşık olduğu) kişinin aşk mesajlarını taşıdığı kontesin de, erkek kılığındaki kendisine aşık olması üzerine komik durumlar ortaya çıkıyor. Shakespeare'in yüzlerce yıl önce cinsel kimlikleri sorgulaması, tartışılmaz dehasına bir kez daha işaret ediyor. Eserde erkeğe aşık erkeği, kadına aşık kadını, erkek-kadın arasında aşkı, dolayısıyla aşkın kimlik tanımamasını izliyoruz. Bu sezon şehir tiyatrolarının programında izlediğimiz ilk oyundu, açıkçası çok emin değildim, zira Shakespeare kötü sahnelendiğinde bir acıya dönüşebiliyor, çocuklar da hızla alerji geliştirebilirlerdi, ama çok olumlu yönde şaşırdım, yönetmen Serdar Biliş'i tebrik etmek lazım, müthiş bir yapım hazırlanmış. Çok modern bir sahneleme, çok iyi oyuncular (özellikle başroldeki iki kadın Bennu Yıldırımlar ve Senan Kara), çok yaratıcı fikirler, araya müzikler de eklenerek, ışığı, dekoru çok yerinde kullanarak harika bir iş çıkarılmış. 

Tek sıkıntımız, biletleri zar zor en arka sıradan bulabilmiş olmamdı. Muhsin Ertuğrul Sahnesi bir tiyatro salonu için bence fazla büyük ve arka sıralar sahneye çok uzak kalınıyor, bunun ötesinde salonu çok ısıttılar, ısınınca yükselen hava da en arka (dolayısıyla en üst) sırada nefes almayı iyice zorlaştırdı. Bir ara salon çok hareketlendi, herkes telefonlarına sarıldı, ben ön sıralarda birinin bayıldığına kanaat getirmiştim ama meğer oyun esnasında Silivri merkezli 4,7 şiddetinde deprem olmuş, oyuna kendimi fazla kaptırmışım herhalde fark etmedim. Oyuncular da ya fark etmediler, ya da profesyonelce oyuna devam ettiler. Uzun da süren eserin sonunda, tüm karmaşık hikayeye rağmen çocuklar oyunu çok beğenmişti, bu da beni çok mutlu etti. Hayatları boyunca umarım çok keyif alacakları nice Shakespeare yorumları izlerler.

Yazan: William Shakespeare

Çeviren: Zeynep Avcı

Yöneten: Serdar Biliş

Müzik: Çiğdem Erken

Sahne Ve Kostüm Tasarımı: Gamze Kuş

Işık Ve Video Tasarımı: Cem Yılmazer

Hareket Yönetimi: Candaş Baş

Efekt Tasarım: Özgür Yaşar İşler

Ses Çalıştırıcı: Susan Maın

Yönetmen Yardımcıları: Berk Samur, Doğan Şirin, Dolunay Pircioğlu

Oyuncular: Bennu Yıldırımlar,  Senan Kara Tutumluer, Doğan Şirin, Emrah Özertem, Ersin Umulu, Gözde İpek Köse, Haluk Levend Öktem, İsmet Şahin, Kamer Karabektaş, Kubilay Penbeklioğlu, Neşe Ceren Aktay, Nilay Bağ, Özge Özder, Seda Fettahoğlu, Tolga Yeter

Diziler 2019

Günceye tekrar yazmaya başladığımda, yazmadığım yıllara dair boşluğu şu yazıyla doldurmaya gayret etmiştim. O listeden 2019'da izlemeye devam ettiğimiz diziler Big Little Lies, Black Mirror, Broad City, Fleabag, Friends from College, Game of Thrones, La Casa del Papel, Mindhunter, Modern Family, The Affair ve The Big Bang Theory.

Big Little Lies'ın ikinci sezonu yine çok iyi olmakla beraber ilk sezonunun biraz gerisinde kaldı, yönetmen değişikliği net hissediliyor, oyuncular da ilk sezondaki kendi müthiş performanslarının üstüne çıkamadılar, Meryl Streep de fazla katkıda bulunamadı, ama Laura Dern tek kelimeyle muhteşemdi, herkesten rol çaldı.

Fleabag'in ikinci sezonu ise unutulmazlar arasına girdi, hayatımda seyrettiğim en iyi dizi sezonlarından biriydi, Phoebe Waller-Bridge haklı olarak bu aralar tüm ödülleri süpürüyor.

Game of Thrones ise hayatımda kesinlikle izlediğim en kötü sezon finalini (çoğunluğun kıyasladığı Lost finali böyle kötü değildi) verdi. Yayınlamayıp diziyi iptal etseler daha az üzülürdüm, ne kadar kötü olduğunu tasvir etmek dahi çok güç. O kadar para harcayıp, gözümüzü bol efektlerle boyamak yerine, tek mekanda da geçse, yıllarca gelişimlerine şahitlik ettiğimiz karakterlerin hak ettikleri sonları verebilselerdi keşke.

Pek sevgili The Affair bizi hiçbir sezonunda üzmedi, her sezon üstüne ekleyerek geldi, Ruth Wilson'un (haklı olarak, kadın - erkek ücret eşitsizliği sebebiyle) diziden ayrılmasından sonra dizi hakkında çok ümitli değildim ama final sezonu yine tek kelimeyle harikaydı, son yıllarda yayınlanmış en iyi aile dramlarından birini daha çok güzel duygularla arkamızda bıraktık.

The Big Bang Theory finali için ise kelimeler yetmeyecek. Hayatımıza girdiğinde iki afacanımız henüz Dünya'da dahi değildi, hayatımız, bizler değiştik, tabii dizideki karakterler de değişti ama bu enfes komedi, kalitesi anlamında zerre değişmedi. 12 yıl boyunca bizi kahkahalara boğduktan sonra beni finalinde hıçkıra hıçkıra da ağlatmayı başardı. Leonard, kendisini hayatı boyunca takdir etmeyi başaramamış, psikolog olmasına rağmen kendi öz oğlunun en temel ihtiyacını karşılamaktan imtina eden annesine onu affettiğini söylediği sahnede gerçekten dağıldım, kendime de uzun süre gelemedim, hala o sahneyi hatırladıkça gözlerime yaşlar hücum ediyor. Darısı ebeveynlerinden o takdiri boşuna bekleyen milyarların başına diyeyim, halbuki bu kadar zor olmasa gerek, genetiğimizde çocuklara özgüven aşılamak daha sağlam yazılmış olsa, eminim Dünya ve insanlık bugün bambaşka bir noktada olurdu. Benim çocuklarım da bir gün bu satırları okuduklarında beni yargılayacaklar, umarım bu konu kalabalık eksi hanemde değil, cılız artı hanemde olur, onların adına bunu yürekten diliyorum ve elimden geleni de yapacağıma söz veriyorum.

Dizi konusuna geri dönersem, yeni keşfettiğimiz dizileri alfabetik sıraya göre, yine notlayarak aşağıya iliştiriyorum.

Altered Carbon - 7

Dizilerin arasında iyi bir bilim kurgu bulmak, samanlıkta iğne aramaya benziyor, genelde fragmanlardan, veya ilk bölümün ilk dakikalarında elemek durumunda kalıyorum. Son yılların en iyisi "The Expanse"'ın yeni sezonu geçen ay yayınlandı, ama henüz izleyemedim, öncesinde dördüncü kitabı okuyup okumama konusunda kararsızım. Altered Carbon bilim kurgu açlığıma (doyurmasa da) güzel bir çerez oldu. Her şeyden önce Blade Runner'ı andıran görselliğiyle izlenmeyi hak ediyor. İnsanlar biyolojik bedenlerini değiştirerek (öldürülmezlerse ve paraları yeterse) sonsuza kadar yaşayabiliyorlar. Özgün konu ve görsellik, senaryoya da olumlu yansıyabilseymiş, çok iyi bir dizi çıkabilirmiş ortaya.

*************

After Life - 9

Ricky Gervais'nin bu müthiş dizisine şu yazıda not düşmüştüm:

*************

Broadchurch - 8

Çocuk cinayeti temasının gerçekten suyu çıktı ama kadroda Olivia Colman ve Phoebe Waller-Bridge'i görünce dayanamadım, iyi ki de öyle yapmışım, türünün çok iyi bir örneğiyle karşılaştık. Finalinden memnun kalmasam da, sadece Colman için dahi izlemeye değer.

*************

Chernobyl - 9

Başı ve sonu bilinen Chernobyl nükleer patlaması ancak bu kadar sürükleyici ve çarpıcı anlatılabilirdi. Sovyet sisteminde insanın değersizliği, yaşananlar insanın izlerken gerçekten de öfke krizine tutulmasına sebep oluyor. Tüm oyuncuları da çok takdir edilesi.

*************

Crashing - 7

Fleabag'den o kadar etkilendim ki, Phoebe Waller-Bridge ne yazdıysa izlemeye karar verdim. Fleabag'in ipuçlarının bulunabileceği Crashing de çok özgün ve keyifle izlenen bir yapım. Boş kalan kamu binalarını işgal eden bir grup bohemin hayatlarından bir kesit izliyoruz.

*************

Dark - 9

İlk sezonu düğümlenmekle, ve düğümleri çözmeye çalışmakla geçirdikten sonra o kadar müthiş bir ikinci sezon geldi ki, bir taraftan düğümleri çözerken, diğer taraftan yeni düğümlere maruz kalmaktan mazoist bir zevk almaya başladık. Tam bir Alman disipliniyle mantık boşluğu, hikaye açığı, zamanı geldiğinde cevaplamadan geçilmeyen soru bırakmayarak örüyor ağlarını. Zaman içinde yolculuk teması bundan daha iyi işlenemez.

*************

Dogs of Berlin - 6

Alman televizyonlarında haddinden fazla oryantalizme ve çarpıtılmış Türk/Doğulu resmine maruz kalmış biri olarak hiç izleyesim yoktu ama Berlin'de gerçek mekanlarda geçiyor olması ve ikinci evime özlemim bir şans vermeme vesile oldu. Kaliteli bir yapım olmasına rağmen, bolca klişe ve önyargı mevcuttu, hatta şehrin bir kısmı Lübnan mafyasının kontolünde polisin dahi giremediği bir bölge olarak tasvir edilmiş. Bunu dengelemek ve daha modern gözükmek adına muhtemelen başroldeki Türk dedektifi eşcinsel olarak çizmişler, doğu kökenlilerin şiddetini gözler önüne sererken de, aşırı sağcı neonazileri de sakınmamışlar. Anafikir şöyle çıkıyor, şu yabancılar ve neonaziler olmasalar Berlin'de hayat ne de güzel olacak.

*************

Euphoria - 8

Zamane gençliğini çarpıcı resmeden Skins dizisini hatırlatan Euphoria, uyuşturucu batağında bir liseli genç kızı anlatıyor. Bölümler ilerledikçe, anlatım da, karakterler de çok kıvamında derinleşiyor. Bir grup gencin büyümekle başa çık(ama)malarını, yetişkinliğe geçme yolunda tökezlemelerini çok başarılı bir dille izliyoruz. Oyunculukların hepsi çok iyi ama özellikle başroldeki Zendaya geleceğin büyük yıldızı olacak, inanılmaz bir oyuncu.

*************

Killing Eve - 7

Radarıma yine Phoebe Waller-Bridge vesilesiyle giren Killing Eve, esasında izleyeceğim türde bir dizi değildi. Psikopat bir kiralık katilin, mizahi! bir dille işlediği cinayetleri ve onu yakalama görevini fazlasıyla kişiselleştiren bir dedektifi izliyoruz. Başroldeki ikilinin başarılı oyunları ve Waller-Bridge'in sağlam mizahı diziyi bir şekilde izlettiriyor.

*************

Modern Love - 8

6 adet birbirinden bağımsız aşk hikayesi, kimi hikaye diğerinden daha özgün, daha etkileyici ama hepsi sevdiğimiz oyunculardan.

*************

Russian Doll - 7

Doğum günü partisinin akabinde ölerek, partinin başladığı noktaya geri dönen, tekrar tekrar ölüp dirilen ve bu döngüyü kırmaya gayret eden bir kadının hikayesini izliyoruz. Başyapıt Groundhog Day'den aldığı fikri daha karanlık bir tonda işliyor. Başrolde hayatı fazla ciddiye almayan alaycı kadın kahramanımız rolünde Natasha Lyonne çok başarılı. Dizinin sloganı da çok iyi ve diziye uygun;  "Ölmek kolay, zor olan yaşamak"

*************

Succession - 9

2019'un en beğendiğim yeni dizisi Succession oldu. Medya devi bir ailenin içinde şirketin başına kimin geçeceği sorusuyla başlayan çalkantılar, sayısız dalavere, hesap kitap, ayak kaydırmalarla temposunu hiç düşürmeden alıp başını gidiyor. İyi bir dizinin olmazsa olmazı oyunculuklar da yine bol ödül toplayacak türden.

*************

The Morning Show - 8

Reese Witherspoon'un ön ayak olduğu Big Little Lies'ın tadı hala damağımızdayken, yine onun başı çektiği The Morning Show'dan beklentilerimiz yüksekti. ABD'de yıllardır yayında olan bir sabah programını sunan ikiliden erkek olanın kariyeri cinsel istismar sebebiyle tepetaklak oluyor. Yerine kimin geçeceği, kanal içinde büyük bir itiş kakışa yol açarken, kovulan sunucu rolünde Steve Carell koltuğunu geri almak için mücadele veriyor. Hollywood'da başlayan metoo hareketinin gerekçelerini etraflı bir şekilde masaya yatıran dizi, yıldız dolu kadrosuyla da gözleri kamaştırıyor. Big Little Lies'ın özellikle ilk sezonundaki büyüyü yakaladıklarını söyleyemem, Reese Witherspoon da oyuncu olarak kendi gölgesinde kalıyor, Jennifer Aniston üstüne yapışmış rolü Rachel'lığı üzerinden fazla atamamış,ama yine de tereddüt etmeden sonuna kadar kendini izlettiren bir yapım çıkmış ortaya.

*************

Years And Years - 9

Bu senenin en iyi yeni dizilerinden Years and Years yakın gelecekte başlayıp, zamanı her bölümde biraz daha ileri götürüyor. Bu geçen zaman zarfında bir yandan teknolojinin, diğer yandan siyasetin etkisiyle değişen toplumu izliyoruz. Black Mirror'daki fütüristik ögelerin ön değil arka planda olduğu, ön planda ise bir ailenin tüm bu değişimlerden nasıl etkinlendiğini gözlemleyebildiğimiz etkileyici bir dram. Emma Thompson'ın başarıyla canlandırdığı, sağcı popülist politikacının yakın zamanda dalga geçilen, ciddiye alınmayan halinin, zaman içerisinde, özellikle de göçmen akımlarının yoğunlaşmasıyla, nasıl da onu iktidara taşıyacağına şahit olacağız. 

Oscar Ödülleri 2020 - En iyi Film

Geçen sene Roma dışında hangi film kazansa, ödülün hakkını veremeyecekti kanımca, netekim Green Book gerçekten de bir en iyi film olmaktan çok uzaktı. Bu sene ise neredeyse hangisi kazanırsa kazansın, neden diye fazla soramayacağım, çünkü gerçekten de güzel filmler var, özellikle bana göre aşağıdaki ilk 5 hak ediyor.

******************

Parasite – Bong Joon-ho - 9

Geçen sene Roma'nın yaptığını bu sefer Parasite başarıyor, yabancı dilde bir film olarak listeye giriyor. Gerçekten çok çok özel bir film, bu filme ayrıca bir yazıda notlar düşmek istiyorum, izlediğimden beri fikirler aklımda uçuşuyor. Dünya'daki sınıflar arası mücadelenin resmini bu kadar net, bu kadar tarafsız çeken bir film daha olduğunu sanmıyorum. Mecaz ve simgelerle dolu bir alegori olmasına rağmen, burnu havada değil, her kesimden izleyicinin beğenebileceği sürükleyici, gerilimli, eğlenceli, komik, acıklı bir film. Bana göre tartışmasız senenin en iyi filmi.

******************

Joker – Todd Phillips - 9

Bir süper kahraman hikayesi olmadığını, jokerin joker olmasının hikayesi olduğunu bilmeme rağmen, özellikle de çok popüler olması itibariyle, daha yüzeysel bir film bekliyordum, ama izlediğimde çok olumlu yönde şaşırdım. Büyük çoğunluğun hikayesini anlattığını düşünüyorum, öfkesini, yıkımını o kadar net ifade ediyor ki, jokerle kurulan empati insanın kendinden korkmasına sebep oluyor. En iyi erkek ödülü garanti olan Joaquin Phoenix ayakta alkışı hak ediyor. Ancak film sadece Phoenix ile öne çıkmıyor, müzikleri, yan rolleri, rejisi, hepsi çok başarılı. Parasite'e en iyi yabancı film ödülünü vermekle yetineceklerinden, ödülün bana göre en büyük favorisi.  

******************

Marriage Story – Noah Baumbach - 9

Baumbach bayıldığım filmler üretmeye devam ediyor. Marriage Story'i izlerken aklıma hemen Bergman'ın "Scenes from a marriage" filmi geldi. Daha doğal, daha çiğ, daha gizli kamera kıvamında bir filmdi. Baumbach'ın versiyonu daha renkli, daha süslü ve farklı şekilde çok değerli. Bir çiftin ilişkilerinin safhalarını, aşkla başlayan, ama zamanla dönüştüğü noktada kadının ilişkide bulunduğu yeri sorguladığı, oyunculukların gücüyle öne çıkan bir yapım. Tartışma sahnesi film tarihindeki yerini çoktan aldı, ama Adam Driver'ın ödül konusundaki şanssızlığı Joker'in bulunduğu yıla denk gelmesi. Henüz izlemedim ama Scarlett Johansson'un da ödülü Judy filminde Renée Zellweger'e kaptıracağı konuşuluyor. Oyunculuk ödüllerinde teselliyi muhtemelen muhteşem Laura Dern ile yardımcı kadın oyuncu kategorisinde alacaklar.

******************

1917 – Sam Mendes - 8

Altın Küre ödülünü de aldığından dolayı kağıt üzerinde ödülün en büyük favorisi 1917. Görünürde tek planda çekilmiş olması, kameranın gözünü takip ettiği 2 askerden bir an bile ayırmaması, seyirciyi adeta hipnotize ederek savaşın içine kadar çekip, iliklerine kadar hissettirmesi itibariyle gerçekten de bir başyapıt. En iyi yönetmen ödülünü gözü kapalı alması lazım, kusursuz görüntü yönetimiyle de diğer kategorilerde ödülleri hak ediyor. En iyi film için bana göre tek eksiği, oyunculuklardaki duygu aktarımı. Evet bizi arka fonda keman müziği eşliğinde ağlamaya sevk etmiyor, duygularımızı manipüle etmek adına en ufak bir girişimi yok (çok müteşekkirim) ama askerlerin filmin başından sonuna kadar ki soğuk kanlılıkları biraz fazla geldi. Tabii gerçekten savaşta nasıl bir ruh halinde olduklarını bilmek mümkün değil, ama bu durum filmin amacına hizmet etmekle birlikte, inandırıcılığından biraz fire verdiriyor.

******************

The Irishman – Martin Scorsese - 8

Mafya filmlerini oldum olası pek sevmem, egoların abartılı çarpışmaları bana pek mükerrer gelir. Ama Scorsese'nin bu sefer gösteriş dolu bir sirk yerine, daha gerçekçi, karakterleri zaaflarıyla birlikte göstermesini çok olumlu buldum. Erkekleri oldukları gibi zavallı, ve adeta anaokulundaki olgunluk seviyesinde birer çocuk gibi tasvir etmesi, kulaktan kulağa iletilen mesajlar, çocukça verilen güç mücadelesi, klişe Hollywood mafya akımına inat, çok daha gerçekçi. Filmin gerçek bir hikayeden yola çıkarak, bir tetikçinin (ispatlanmamış) itiraflarına yer vermesi de bu doğallığı destekliyor. İlk bir saat kazasız atlatılırsa 3,5 saatlik süreyi hissettirmeden kendini izletmesi, filmin benim nezdimde artı hanesine büyük yazılıyor. Filmin en sıkıntılı tarafı bilgisayar efektleriyle gençleştirilmiş Robert De Niro'nun suratı, gözlerin mavi hali, yüzün sürekli flu garip görüntüsü fena dikkat dağıtıyor. Al Pacino ve Joe Pesci'nin oyunculukları ise etkileyici, özellikle Pesci en iyi yardımcı erkek oyuncu için önemli bir aday. 

******************

Little Women – Greta Gerwig - 8

Bir dönem filmi olarak ve de kadın bir yönetmene ait olması itibariyle, kategorinin önemli açıklarını kapatıyor Küçük Kadınlar. Müthiş bir oyuncu kadrosu, çok başarılı bir rejiyle birleşince güzel bir film çıkmış ortaya. ‎Louisa May Alcott'ın birbirlerinden farklı yetenek ve karakterlere sahip 4 kız kardeşin hikayesini anlattığı müthiş klasik romanından uyarlanan film, oldukça zorlu bir göreve kalkışıyor. Sezonlar boyu sürecek bir diziye yetecek hikaye ve detaya sahip bir eseri (kalın da bir kitap), film formatına sığdırmak başlı başına zor bir görev. Zaman içerisinde ileri geri gidip gelerek başarıyla çözüyor Gerwig bunu, ama filmin atladığını, hızlı geçtiğini hissettirdiği kısımları, izleyenlerin bir şeylerin eksik kaldığı hissine kapılmalarına sebep oluyor.

******************

Once Upon a Time in Hollywood –  Quentin Tarantino - 7

Tarantino'nun çok daha iyi filmleri varken (bakınız Inglourious Basterds), bu filmle ödül alması yazık olur. Belli sahneleri çok başarılı, Leonardo Di Caprio yine döktürüyor, Brad Pitt fena değil, ama bir bütün olarak çok da özel bir film değil. Polanski'nin ve eşinin gerçek hayatta başına gelenlerden haberdar olmayanlar için filmin sonundaki sürpriz de çok bir şey ifade etmeyecek. 

******************

Jojo Rabbit – Taika Waititi - 7

2. Dünya savaşı'nda nazilerin yaptıkları korkunç katliamı bir komedi filmi aracılığıyla anlatması, büyük bir eleştiriyle karşılaşmış olsa da, filmin sonuna kadar bekleyince, bu durumun döneme getirdiği ağır eleştirinin etkisinden eksiltmediğini görüyoruz. Hitler'in "komik" hayali bir karakter olarak kullanılmış olması (hitler'i yönetmen kendisi oynuyor) gerçekten de gereksiz olmuş, filme de fazla bir katkısı yok. Sanırım döneme dair yapılacak tüm komediler, Roberto Benigni'nin muhteşem La Vita e Bella (1997)'sının gölgesinde kalmaya mahkum olacaklar.

******************

Ford v Ferrari – James Mangold - 7

Gerçek bir hikayeden yola çıkılarak anlatılan Ford  - Ferrari rekabeti, çok sürükleyici ve kendini izlettiren bir üslupla anlatılmış. Teknik olarak da çok iyi kotarıldığı gözden kaçmayan film, bu seneki ödül adayları arasında Hollywood metodlarını/klişelerini/klişe karakterlerini kullanan tek film (çok şükür). Evet bu yıllarca maruz kaldığımız taktikleri çok rafine bir şekilde sunuyor ama dikkatten de kaçacak gibi değil. Bale'in canlandırdığı ünlü yarışçı Ken Miles gerçek hayatta nasıl biridir bilemiyorum ama Bale'in (muhtemelen ona benzemek adına) suratını ve özellikle dudaklarını şekilden şekile sokmaya çalışması çok dikkatimi dağıttı. Buna ek olarak Matt Damon'un bir ineğin dahi geviş getiremeyeceği çirkinlikte sürekli sakız çiğnemesi de, saçlarımın tek tek havaya dikilmesine sebep oldu. İhtimal vermiyorum ama böyle bir listede ödül alması bir fiyasko olur. Bence bu filmin yerine Ad Astra kesinlikle listede olmalıydı.

IDSO

Müthiş bir İstanbul Senfoni Orkestrası konseri için daha çocuklarla birlikte yerlerimizi CKM'de aldık. Klasik eserlerin yanı sıra şef Hasan Niyazi Tura'nın senfonik düzenlemelerini bizzat yaptığı saz eserlerini programda görmek çok heyecanlandırdı bizi. Bestekârların arasında Hüseyin Sâdeddin Arel'in ismini görünce hemen programa sarıldım, zira kendisinin büyük-büyükbabam Udî Şekerci Cemil Bey'in öğrencisi olduğunu biliyordum. Programda Arel'den bahsederken Cemil Bey'den ud ve nazariyât dersleri aldığını da eklemişler, çok mutlu oldum. Bir diğer sürpriz de bestekârlardan Yalçın Tura'nın Şef Tura'nın babası olması ve salonda bulunmasıydı. Nasıl da gurur duymuştur oğluyla. Türk Musikisi'nin senfonik uyarlamaları gerçekten tadından yenmiyor, enfes bir müzik ziyafeti oldu. Cem, saz eserlerinin uyarlamalarını çok beğendiğini söyledi, Dalya ise en çok Haydn'in senfonisini beğenmiş.

Solistler:
Tanbur: Murat Salim Tokaç

Perküsyon: Burak Çakır

Program:
W. A. Mozart: Sihirli Flüt Uvertürü
Senfoni için düzenlenmiş saz eserleri:
   Taksîm
   Nuri Halil Poyraz : Hicazkâr Saz Eseri
   Yalçın Tura : Kürdîlihicazkâr Saz Semâîsi
   Sultan III. Selim : Sûz-î-dîl-ârâ Saz Semâîsi
   Taksîm
   Nuri Halil Poyraz :  Nihavend Saz Semâîsi
   Hüseyin Sadeddin Arel : Zirgüleli Hicaz Eseri "Bir Peri Masalı"
   Taksîm
   Erol Sayan : Ferahfezâ Saz Semâîsi
   Hüseyin Sadeddin Arel : Hseynî oyun Havası "Düğün Evinde"
J. Haydn : 88. Senfoni Sol Majör

Korku - Altsahne

Stefan Zweig'ın "Dünün Dünyası" otobiyografisini okuduktan sonra denk geldiğim tiyatro oyununa hemen bilet edindim. "Satranç" ve otobiyografisi dışında bir eserini okumadığımdan, otobiyografisinde yazdığı tiyatro (ve opera) oyunlarının başarısından da bahsettiğinden doğal olarak bir beklenti oluştu oyun öncesinde. Entelektüel, katmanlı ve derinlikli bir eser beklerken, kendisini ihmal eden kocasını aldatan bir kadını anlatan kısa ve basit oyun biraz şaşırttı beni. Sonrasında öğrendim ki tiyatro eseri değilmiş, bir öyküsünden uyarlanmış. Metni okumadığım için faturayı peşinen uyarlamaya çıkarmak belki biraz haksızlık olabilir, ama Zweig'ın bu kadar basit bir öykü yazmış olabileceğini pek tahmin etmiyorum, bence bir "çeviride/uyarlamada esaslı kayıp" durumu söz konusu olsa gerek. Zweig'ın titiz detayları atlanıp, hikayenin iskeleti sunulmuş olsa gerek. Oyunculukların pek parlak olmaması da (özellikle başrol biraz abartılıydı) eserin tadını kaçırdı, ağzımda ekşi bir tatla çıktım salondan. Yine de bu aldatılma hikayesinin ne kadarının otobiyografik olduğunu merak ettim, koca karakteri gerçekten de Zweig'ın kendisi olabilirdi.

Arter

Günceye ara ara not ettiğim üzere, ne zaman yolumuzu İstiklal Caddesi'ne düşürsek mutlaka uğradığımız mekanlardan biridir Arter. Geçtiğimiz eylül ayında Dolapdere'deki yeni mekanına taşındı. Binayı İngiliz mimarlık ofisi Grimshaw Architects tasarlamış. Mekanı ziyaret etmeden önce bir gazetede kurucu direktörü Melih Fereli ile yapılmış bir röportajı okuduğumda çok heyecanlandım. Dolapdere'yle, Dolapdere'lilerle bütünleşmekten, kaynaşmaktan bahsediyor, hatta herkese telefon numarasını verdiğini ve kapılarının herkese her zaman açık olduğunu anlatıyordu. Koç, Sabancı, Eczacıbaşı gibi ülkemizin önde gelen ailelerinin kültür ve sanat hayatımıza katkıları yadsınamaz, ve ben de şahsım adına çok müteşekkirim.

Ancak bu noktada bir ancak deme ihtiyacı hissediyorum. Öncelikle bina içeriye pek (hatta hiç) davet etmiyor, yoğun güvenlik önlemli 3 kapıdan geçmeden binaya girilemiyor. Binanın mimarisi kanımca Dolapdere'nin kimyasıyla hiç uyuşamamanın ötesinde, Dolapdere'ye ben buranın geleceğiyim, zamanla burası bana dönüşecek diyor adeta. Biraz ilerisindeki Alışveriş/ofis plazası, altında son zamanların popüler galerisi Dirimart ile birlikte bunun altını çizer nitelikte. Diğer yandan Dolapdere mevcut kabuğuyla zaten çok korunası, üstüne titrenesi bir muhit değil, doğal olarak zamanla dönüşecek, ama ben naçizane sınıflar arası diyalogta biraz daha fazla samimiyet umuyorum. Bu mekan Dolapdere'li çocukların atölyelere katıldığı, sunduğu sergilerle (en azından açılış sergileri ile) de "Dolapdere"'lilere hitap etmek üzere bir çaba gösteren bir buluşma noktası olabilseydi keşke. Biliyorum bu çok naif bir bakış açısı. Daha çok belli ki Tophane'de açılan galerilere yapılan saldırı (ve tabii ki Abdülmecid Efendi Köşkü'ndeki sergiye) akıllarda taze, ve nabza göre şerbet verilmiş.

Eğer kazayla bir Dolapdere'li tüm cesaretini toplayıp, o 3 ağır kapıyı geçmeyi başarabilse de, hemen zemin katında, şu anda muhtemelen Türkiye'de bulabileceği en soyut çağdaş sanat sergilerinden biriyle karşılaşacak. Duvara monte edilmiş klozet (Parazit filmindeki sahneyi düşünmeden edemedim), lastik ve bisiklet tekerleğini anlamlandırmaya çalışacak. Muhtemelen üst katlara çıkmadan usul usul mahallesine geri çekilecek. Arter'in İstiklal'deki yerine açılmış olan Meşher'deki sergi dahi daha uygun olabilirdi. Masal Dünyası'ndan rengarenk porselenleri eminim çocuklar çok beğenirdi. Avrupa'nın yaşadığı rönesansı yaşamamış bir toplum olarak, kültür sanat hayatımızda belli evreleri hazmetmek için zamana ihtiyacımız yok mu. Yoğun referans birikimi ve altyapı gerektiren sergilere yelken açmadan önce telafi etmemiz gereken bir kültür/sanat açığımız yok mu? Çok büyük fedakarlıklarla açılan bu mekanlar, bizlere kendi rönesansımızı yaşatmak, böylece reforma ve aydınlanma çağına yönlendirmek gibi bir misyona sahip olamazlar mı? Keşke her yıl Tasarım'la dönüşümlü yapılan İstanbul Bienali, çağdaş sanatın "en"'i olmaya çalışmak yerine ( ne kadar anlaşılmaz, o kadar çağdaş), otoritelerin, yabancıların ve Beyaz Türkler'imizin burun kıvırması pahasına, milyonların kapılarında kuyruğa girdiği etkinlikler olabilse.

Biliyorum, bu satırlar belki de çok sığ, çok nankör, çok çağ dışı geliyor, ama kültür sanat alanında ülkemizdeki tüm sınıfları harekete geçirmeden, bir gıdım ileri gidemeyeceğimize yürekten inanıyorum. Yeni Arter'i şöyle hayal etmek isterdim; Zemin katında bir fotoğraf sergisi, sanatçıları Dolapdere'liler veya Dolapdere'yi fotoğraflayan tüm İstanbul'lular. Fotoğrafını çeken binaya gelir, tek kapıdan geçer,  girişteki asistanlara çektiği fotoğrafını iletir, çıktısını aldırır, sonra gider arzu ettiği duvarda istediği yere resmini asar, ve hayatında bir serginin parçası olmuş olmanın haklı gururunu yaşar. Çocuklar ikinci kata çıkar, bir duvar tamamen onların hayal gücüne ayrılmıştır, arzu ettikleri gibi boyayabilirler. Diğer duvarlar için hamur ve seramikten heykeller üretmeyi öğrenir, üretir ve sergilerler. 3. kata gençler çıkar, orada sanatçı ve mimarlarla tanışırlar, Dolapdere'yi güzelleştirmek için birlikte projeler üretirler. Roma notlarımda yazdığım gibi, Avrupa'da halkın katıldığı, ürettiği sergiler hızla çoğalıyor. İlk 6 ayı Arter bu şekilde geçirse, Dolapdere'lilerin ayaklarını alıştırıp, özgüvenle girdikleri ikinci evleri olabilseydi, bu ülkedeki tüm kültür kurumları için şahane bir model ortaya çıkmaz mıydı? Bu satırları çalakalem yazdım, işin uzmanları oturup fikirler geliştirseler, fevkaladenin fevkinde işler çıkabilir ortaya.

Ülke halleri üzerine kestiğim ahkamı yavaşça kenara bırakarak sakinliyorum, ve Arter'de gezdiğimiz sergilerden en beğendiğimizi not düşmek istiyorum. Arter'e bizi Altan Gürman'la tanıştırdığı için müteşekkiriz, çocuklar da çok beğendi. Arter'den çıkınca da hemen caddenin diğer tarafında başlayan Dolapdere pazarına daldık, iki Dünya arasındaki kontrastın çarpıcılığı başlı başına bir yerleştirme gibiydi.